Maarsbergseweg

De Maarsbergseweg loopt van de Rijksstraatweg, aan de westkant van de bebouwde kom van Leersum, naar het noorden door het z.g.n. ‘t Gat van den Bergh. Ter hoogte van de Utrechtse Baan is er een bocht naar het noordwesten. Deze bocht was aanvankelijk vrij scherp en is in de helft van de 20e eeuw, ten koste van een aantal huizen, afgestoken.

LocatieColon1633Heel lang was er geen goede noord-zuid verbinding tussen Leersum en de gebieden en plaatsen ten noorden van de Utrechtse Heuvelrug. Zowel de Maarsbergseweg als de Scherpenzeelseweg waren smalle zandpaden, de zogenaamde schapendriften. Op de kaart van Colon 61) uit 1639 is het zandpad schematisch weergegeven.
maarsbergsewegminuutplansIn 1824 liep er een laan, in het verlengde (A) van de zichtlaan (B) van landgoed Broekhuizen, door ‘t Gat van den Bergh, naar het begin van de Utrechtse Baan (D). Deze 490 meter lange laan was eigendom van Cornelis Jan van Nellesteyn. Voor de belastingen was het een ‘laan als bosch’ 50). Te zien zijn het steile zandpad (E) naar de graftombe en daar tegenover het pad (F) wat ooit eens de toegang was naar de  ‘skihelling’. C is de Rijksstraatweg.

Aanzicht11250
De Maarsbergseweg tussen 1920 en 1924. collectie het Utrechts Archief

E.J.Demoed beschrijft de ontwikkelingen rond de Maarsbergseweg in zijn boek ‘In een lieflijk landschap’ als volgt: Deze weg is, voor zover het betreft het deel tussen de vroegere Herensteeg en het Breeveen onder Leersum, omstreeks 1830 door mr. Du Bois aangelegd als een laan die – naar de hieraan staande boerderij Groot-Valkeneng – de naam Valkenengsesteeg kreeg.
Hierdoor werd het mogelijk om vanaf Darthuizen en Leersum via een behoorlijke weg naar Maarsbergen te gaan, zodat men niet langer de minder begaanbare paden over de heide behoefde te nemen. Na de vestiging van het station Maarsbergen kreeg de Valkenengsesteeg meer betekenis als een rechtstreekse verbindingsweg tussen dat station en de dorpen Leersum en Amerongen. Geen wonder dat enkele vooruitstrevende personen overwogen om deze weg als straatweg aan te leggen, waartoe in 1844 aan de belanghebbende gemeenten om subsidie werd gevraagd.
Deze personen waren mr. J.A. du Bois van Maarsbergen, jonkheer Hooft van Woudenberg en burgemeester J.W.A. Imminck van Amerongen. Aan deze associatie werd bij koninklijk besluit van 26 oktober 1847 vergunning verleend voor de aanleg van een straatweg van de Donderberg naar Woudenberg. Ter voorziening in het onderhoud van deze weg werden de commissarissen gerechtigd om daarin twee tolbomen te plaatsen, namelijk aan de Woudenbergse kant een tol met gehele heffing , en aan de Leersumse kant een tol met halve heffing. Bovendien besloot de Amerongense gemeenteraad – op aandrang van zijn belanghebbende burgemeester! – vanwege het belang voor dit dorp, voor vijfhonderd gulden in de aanlegkosten bij te dragen. De weg werd in 1848 bestraat en op 21 augustus van dat jaar in gebruik genomen. De exploitatie blijkt geen onverdeeld succes te zijn geweest, want in 1865 vroegen de commissarissen aan het rijk deze weg te willen overnemen, omdat ook de provincie geen subsidie verleende. Het rijk voelde daar niet voor, zodat het onderhoud in de loop der jaren veel te wensen overliet.
Eerst in 1921 hadden Gedeputeerde Staten serieuze plannen tot verbetering van deze weg en werd aan de Leersumse zijde inderdaad tot uitvoering overgegaan.

HTW_F002_MaarsbergsewegGedeeltelijk asfalteren Maarsbergseweg, toen nog Amersfoortseweg. foto Hoetwas

De verdere verbetering werd eerst in december 1923 aanbesteed en de uitvoering ervan – inclusief Maarsbergen, alsmede het “teren” – geschiedde in de zomer van het volgende jaar. De gemeente Leersum  heeft in deze verbetering met een bedrag van twaalfduizend gulden bijgedragen. Zo is dan toch, na vele jaren van plannen maken een goede verbindingsweg tot stand gekomen 2).

f131_maarsbergsewegriotDe Maarsbergseweg in 1949 voordat de bocht werd afgesneden.
collectie Hans van Brenk

In 1968 werd de bocht minder scherp gemaakt en daartoe moesten de huizen worden afgebroken. Het rechter huis was het voormalige café ‘de Leren Klootzak’  40).
De oude namen voor de Maarsbergseweg zijn ‘Maarsbergse straatweg’, maar ook ‘de weg van Leersum naar Woudenberg’. Ook komt de naam voor ‘Valkenengse straatweg’ waarbij de weg genoemd is naar het goed Valkeneng 1).