Zandweg.

Op de kaart van de Darthuyzer Tiend uit 1755 staan langs de Zandweg verschillende huizen en opstallen ingetekend.

Geheel rechts Het Speijk (A), na 2 scherpe bochten rechts hofstede De Zandweg (B),  aan de andere kant van de Zandweg hofstede De Duyvevlugt (C). Verder naar de Gooyerdijk was een schaapskooi (D) op een stuk heide en tenslotte een huis (E) van de Heer van Lauwenrecht.

Het Speijk, huis en plaats
Kaartnr: 108
Zandweg 5
De Heer van de ridderhofstad Oud-Broekhuizen zou aan het einde van de Middeleeuwen, het jaartal 1547 wordt genoemd, een koren- of voorraadschuur, een ‘spijker’ hebben laten bouwen. Het oudste deel van het gebouw wordt gevormd door de toren, die reeds op een kaart van de Darthuizertiend uit 1755 voorkomt.
De Heer van Amelisweerd wordt dan genoemd als de eigenaar. De toren bezit een overwelfde kelder, die volgens onbevestigde overleveringen, als gevangenis van Darthuizen zou hebben dienst gedaan. De bedoeling van het torenachtige gebouw blijkt overigens zowel uit de naam als uit de schouwordonnantie van 1772. Hierin is namelijk sprake van ,,het Spijker van Oud-Broekhuizen”, zodat wij kunnen stellen dat dit gebouw de korenschuur van het goed (Oud)-Broekhuizen was. In 1824 is Wouter Hendrik van Nellesteijn de eigenaar. In 1873 verkocht de heer Van Nellesteijn dit gebouw met achtentwintig hectare grond aan landbouwer M. van Maanen van hofstede De Traai.
Toen het huis in 1894 zou worden verkocht, was er voor het eerst sprake van ,,een huizinge genaamd het Speijk, bestaande uit twee woningen onder één dak” ²⁾.

Bijzonderheden:
•18-11-1784 heeft het gerecht van D. de hofstede Oudbroekhuijsen met het Spijkertje, en een erfpagt van 6 gulden jaarlijks, gaande uijt het Wereltje, met de tiende vandien, leenroerig aan de ridderhofstad Zuijlenborg, te samen volgens de oude brieven groot 52 morgen 343 roedden, waar van het getimmer van ’t Spijkertje en een halve mergen lands gebruijkt word door Jan van Nijkerk en de Boerenwooninge met vijf en dartig mergen land door Jacob Overvest, alle met berg schuur schaaphokke, bepotinge en beplantinge zoo dezelve gelegen zijn onder deezen geregte op 2900 gulden.
Alsmede de Hofstede genaamd de Duijvevlugt, bestaande in een huijs, bakhuijs, schuur en
twee schaaphokken met omtrent 25 morgen bouw- en weijland gebruikt wordende bij Willem de Kruijff op 1600 gulden. [514]

Familie Krijn Overeem woonde daar in oktober 1944 en hadden een boeren- en fruitbedrijf. Er staat niet vermeld dat ze eigenaar waren ³⁾.
Het huis is in de huidige vorm gebracht in 1964, nadat het verwaarloosde pand enkele jaren tevoren door professor dr. W.K. Hirschfeld voor bewoning was aangekocht. Bij de laatste verbouw is het pand van een achteraanbouw voorzien, het trapbordes is aangebracht en het vroegere tentdak van de toren werd vervangen door het huidige dak. Verder zijn de restanten van de vroegere omgrachting bij de tuinaanleg geheel verloren gegaan ²⁾.

Hofstede ‘De Zandweg’ , huis schuur en plaats
Kaartnr: 114, 115, 117, 120, 121, 122, 126
Zandweg 2
Op deze plek stond aanvankelijk een oudere hofstede, die in de 18^e eeuw tot het bezit van de heer Van Amelisweerd hoorde. In het begin van de 19^e eeuw kwam ze door verkoop in handen van de welgestelde landbouwer J. van Woudenberg ¹⁾. Het vijfenveertig hectare grote bezit werd door zijn dochter Jannigje in 1873 verkocht aan de heer H. Vorst uit Wijk bij Duurstede ²⁾. Sedert 1909 maakte ze deel uit van het grootgrondbezit van Broekhuizen, dat in 1906 in bezit kwam van de familie Pauw van Wieldrecht. De boerderij is thans eigendom van de erfgenamen. Al verschillende generaties wordt het gepacht door de familie Roubos.
De huidige boerderij dateert uit het midden van de 19^e eeuw. Ze behoort tot het type langhuisboerderij ¹⁾.

Bijzonderheden:
•8-7-1767 Gerecht estimeert ten verzoeke van de collaterale erfgenamen van Hendrik van Utenhove, heer van Amelisweerd, zekere huijsinge berg en hofstede genaamd de Sandweg, leenroerig aan Zuilenburg, in huur gebruikt bij Cornelis Velthuijsen op 2800 gl en de tiend van den Achterbosch, leenroerig aan de domproostdij te Utrecht op 200 gl. [514]

Erf van Hofstede ‘De Zandweg’. foto internet

De Duyvevlugt, huis, schuur, hooimijt en plaats
Kaartnr: 144, 153, 154, 156, 337, 338
Zandweg 23b
Tijdens zijn omzwervingen passeert E.J.Demoed deze hofstede en hij schrijft er het volgende in zijn boek ‘In een lieflijk landschap’.
Aan deze weg staat de in 1964 herbouwde boerderij “De Duyvevlugt”. Deze boerderij was in 1947 afgebrand. De hofstede kwam reeds op de kaart van  Bernard de Roy uit 1696 voor en was toen eigendom van de heer Van der Meulen. Later behoorde het tot de bezittingen van Oud-Broekhuizen zoals te zien is op de kaart van de Darthuyzer Tiend uit 1755. In januari 1808 kocht baron J.D.C.C.W. d’Ablaing van Giessenburg (van kasteel Moersbergen) van Hannes Velthuyzen, diens hofstede, bestaande uit huis, bakhuis, schuur, twee bergen en twee schaapskooien, met zesentwintig morgen bouw- en weideland. Sinds 1856 behoorde de boerderij met een deel van de gronden aan familie De Beaufort uit Utrecht ²⁾. In 1997 is de boerderij verkocht aan de familie Onderwater, afgebroken en er is een woonhuis gebouwd van het type ‘nieuw landgoed’.

Bijzonderheden:
•29-12-1750 wordt de hofstede Den Duijvevlught groot ontrent 25 morgen te Darthuizen geestimeerd op 1325 gulden. En de hofstede Oudtbroekhuijsen groot ontrent 50 mergen op 2450 gulden. En de hofstad Oudbroekhuijsen met hoff graghten en zingel en ’t houtgewas op 625 gulden. [514]
•24-12-1761 gerecht estimeert ten verzoeke van de voogden over de kinderen van Jan Jacob de Geer, heer van Rijnhuizen x Constantia Clara Tamminga een hofstede genaamd den Duijvenvlugt, bewoond en in huure gebruijkt wordende bij wed Teunis de Kruijf op 1500 gl. [514]
•18-11-1784 heeft het gerecht van D. de hofstede Oudbroekhuijsen met het spijkertje, en een erfpagt van 6 gulden jaarlijks, gaande uijt het Wereltje, met de tiende vandien, leenroerig aan de ridderhofstad Zuijlenborg, te samen volgens de oude brieven groot 52 morgen 343 roedden, waar van het getimmer van ’t Spijkertje en een halve mergen lands gebruijkt word door Jan van Nijkerk en de Boerenwooninge met vijf en dartig mergen land door Jacob Overvest, alle met berg schuur schaaphokke, bepotinge en beplantinge zoo dezelve gelegen zijn onder deezen geregte op 2900 gulden.
Alsmede de Hofstede genaamd de Duijvevlugt, bestaande in een huijs, bakhuijs, schuur en twee schaaphokken met omtrent 25 morgen bouw- en weijland gebruikt wordende bij Willem de Kruijff op 1600 gulden. [514]
•10-8-1786 verkoopt Anthonij Gustaaff baron de Geer, heer van Rhijnhuijsen aan Cornelis van Nijkerk de hofstede De Duijvevlugt, bestaande in een huijs, bakhuijs, schur en twee
schaaphokken en voorts bouw en wijlanden met een aansienlijke Laan waarop ongeveer twaalff honderd eijke boomen staan, uijtkomende aan de Goijerwetering, sijnde het land beleend ow Willemijn Lokhorst, zw de goijerwetering ww de heer Overste Pesters en nw oudbroekhuijsen, te groot 26 morgen voor 3517 gulden.
•16-11-1803 Johannes Veldhuijzen meerderjarig ongehuwd jongman neemt hypotheek op bij Rudolph Johannes Taelaar van 2500 gl op de hofstede Duyvenvlugt met 26 morgen land en 4 morgen wei- en bouwland. [515, 516]
•24-6-1808 Johannes Veldhuijsen transporteert aan Johan Daniel Cornelis Carel Willem d’Ablaing van Giessenburg zekere hofstede genaamd den Duivevlugt met 26 morgen land [515, 516]

De Duyvevlugt en zijn (latere) bewoners 1
Van Langbroek via Stoutenburg naar Leersum is wel een grote omweg, maar dat was de ‘huwelijksreis’ van Hendrik Lokhorst (1852-1941) en Cornelia de Bruin (1855-1944). Zij deden er twintig jaar (1875-1894) en negen kinderen over. Vijf van hen hebben wij reeds gevolgd. De drie volgende komen nu in beeld, terwijl de laatste in Stoutenburg geboren telg de overgang vormt naar het Leersumse tijdperk. Via Marrigie (1884-1950) als eerste zijn wij toegekomen aan Elisabeth (1888-1965) als tweede dochter van Hendrik Lokhorst en Cornelia de Bruin. Zij trouwde in 1917 met Arnoldus van Os (1887-1977), zoon van Lambertus Jacobus van Os en Rosina de Kruïf (!) en geboren in Wageningen. Zij hebben geboerd op De Duivenvlucht, Zandweg 23a, en zijn opgevolgd door hun zoon Lambertus Jacobus van Os (1923), getrouwd met Adriana Antonia de Heus. Na het overlijden van oom Jan Lokhorst(1970) waren zij eigenaar van ‘t Ouwe Hof. Hun zoon Lambertus Jacobus jr. (Bert van Os) is daar toen gaan boeren en ook zijn zuster Elisabeth Arnolda heeft op ’t Ouwe Hof haar intrek genomen. Ten slotte is ook Bertus sr., na De Duivenvlucht te hebben verkocht, er in 1997 met zijn vrouw heen getrokken.

De Duyvevlugt en zijn (latere) bewoners 2
Het verhaal van mevrouw M.W. van den Broek-Van Os begint aan de Zandweg 23.
Brand! ‘lk groeide op in een boerderij die tegenover die van Roubos stond. Dat was er net zo één. ln 1945 1947, net na de oorlog is die afgebrand om 12.00 uur. Er waren kinderen uit de stad die er kampeerden en tijdens het koken met een pan met vet sloeg de vlam in de pan. Het vuur greep om zich heen en toen het vuur eenmaal het rieten dak van de boerderij had bereikt, was er geen redden meer aan. De boerderij brandde tot de grond toe af. Mijn broer was op dat moment op de bovenverdieping en toen die de brand in de gaten kreeg, was de trap naar beneden al weg. Hij heeft zich langs de klimop die tegen de buitenmuur groeide in veiligheid kunnen brengen. Wij zaten op het moment van de brand op school en mijn eerste gedachte was of het konijn – dat pas had gejongd – het wel had overleefd. Nou, dat was het geval, zoals iedereen van het gezin er levend is uitgekomen – mede dankzij de hulp van een aantal Canadese militairen, die toevallig in de buurt waren ³⁾. De volgende dag is de gehele gezin van Os door bemiddeling van meneer Stratenus ondergebracht in de Kapel c.q. het Oude Rechthuis op de Darthuizerweg en heeft daar vijf jaar gewoond. Tante Riet heeft die vijf jaar aan de voorzijde in de rechter arrestanten cel geslapen ³³⁾.

De Duyvevlugt en zijn (latere) bewoners 3
De familie van Os heeft na de brand een aantal jaren gewoond in ‘De Kapel’. Daarna is er op het terrein van ‘De Duyvevlugt’ een houten noodwoning geplaatst. In 1962 vroeg Lambertus Jacobus van Os bij de gemeente een vergunning aan voor het bouwen van een stenen woning. De gemeente vroeg of de houten noodwoning tijdelijk onderdak mocht bieden aan mevr. van Harn. Zij woonde, met 2 geiten, in het vervallen tolhuisje aan het einde van de Langbroekerweg, hoek Gooijerdijk en was armlastig aan de gemeente. Ze heeft daar nog 4 jaar gewoond, daarna kreeg ze elders in de gemeente vervangende woonruimte ³³⁾.

Op dit laatste gedeelte van de Zandweg naar de Gooyerdijk stonden 1 huis en 4 schapenstallen. In de eerste helft van de 20^e eeuw zijn deze opstallen afgebroken ⁵²⁾.

Schapenstal en erf
Kaartnr: 272
Oostelijk van Zandweg huisnr. 25 (in ‘t veld)
De schapenstal is afgebroken tussen 1930 en 1935 ⁵²⁾. In 1824 was D.C. d’ Ablaing heer van Giezenburg de eigenaar. Hij woonde in Doorn. Het werd belast als bouwland ⁵⁰⁾.

Huis
Kaartnr: 222
Bij Zandweg huisnr. 25
Het huis is afgebroken tussen 1905 – 1910 en herbouwd ⁵²⁾. In 1824 was het huis in bezit van bouwman Jan van Woudenberg ⁵⁰⁾.

Schapenstal en erf
Kaartnr: 223
Zandweg tegenover huisnr. 25
Schapenstal afgebroken tussen 1905 en 1910 ⁵²⁾. In 1824 was Jan van Woudenberg, van beroep bouwman, de eigenaar. Voor de belastingen werd het aangeslagen als heide ⁵⁰⁾.

Schapenstal en erf
Kaartnr: 100
Westelijk van Zandweg huisnr. 25 (in ‘t veld)
De Schapenstal is afgebroken tussen 1930 en 1935 ⁵²⁾. In 1824 hoorde de schapenstal bij het bezit van Wouter Hendrik van Nellesteyn. Het werd belast als bouwland ⁵⁰⁾.

Schapenstal en erf
Kaartnr: 106
Westelijk van Zandweg huisnr. 25 (in ‘t veld)
Tussen 1930 en 1935 is de schapenstal afgebroken ⁵²⁾. In 1824 was het eigendom van bouwman Hendrik Lokhorst. Voor de belastingen werd het aangeslagen als bouwland ⁵⁰⁾.